Tradycja i nowoczesność architektury
Formularz rejestracyjny tutaj…
1. Przeszłość – przyszłość. Jesteśmy zanurzeni w czasie. Oznacza to nieustanne patrzenie – w przeszłość, wsłuchiwanie się w historię, wiara w tradycję, w moc dziedzictwa. Problem usytuowany jest gdzieś miedzy gloryfikacją, akceptacją, i – negacją. Podobnie traktowana jest – przyszłość, kojarzona z mitem – nowoczesności. W tej sytuacji teraźniejszość trwa tak krótko, że wydaje się, że nie istnieje: rzecz architektoniczna zrealizowana dziś, przemknie przez teraźniejszość i w tej samej chwili utknie w – przeszłości.
Architektura, jak każda rzecz użyteczna zużywa się, i zapada się w – przeszłość; jeżeli rzecz należy równocześnie do przestrzeni sztuki to odchodzenie odbywa się łagodnie, ale zawsze jest nieodwołalne. Taka przeszłość może oznaczać śmierć, niebyt, zapomnienie, ale po jakimś czasie, zazwyczaj z niezrozumiałych przyczyn, może nastąpić – zmartwychwstanie.
2. Tradycja… Może to być przeniesienie do sfery – tradycji. Tradycja ma status świętości; można w nią nie wierzyć ale nie wolno powiedzieć o niej nic złego; jest ważna, tworzy tożsamość kulturową. Bywa także, że jest pomocna w tworzeniu nowej wersji architektury, albo tylko mutacji, albo powidoku, albo…
3. Kontynuacje. Od czasu Renesansu w kolejnych kierunkach architektury z powagą przywoływano formy architektury z przeszłości – dosłowne lub przetworzone. Inne gry z przeszłością prowadzono w czasach historyzmów. Korzystanie z wzorców ustalonych w przeszłości określić można – ciągłością, kontynuacją, także tradycją.
Historycznych pretekstów do tworzenia ideologicznych wytycznych wykorzystywała architektura socrealizmu. W innym miejscu powstawała architektura z przeszłością w tle i hasłem Blut und Boden Architektur. Tworzona w Europie architektura regionalna była wariacjami na temat ludowego budownictwa, nie bez poświaty patriotyzmów. A odniesienie do tradycji Chicago Tribune Tower Adolfa Loosa nie pasowało do swojej epoki.
4. Nowoczesność. Nowoczesność architektury oznacza istnienie poza tradycją, poza przeszłością. Nowoczesność powstaje dziś, w teraźniejszości; oznacza nadzieję związaną z – przyszłością. Określenie nowoczesność zawiera wiarę w oryginalność i nowatorstwo technologiczne; jest realizacją racjonalizmu, zakłada prymat rozumu. Kształt, forma, idea, to co istotne, by rzecz nazwać sztuką – jest dodawana gratis przez artystę!
Architektura nowoczesna to nie architektura przyszłości, to architektura – dla przyszłości. Architektura przyszłości nie istnieje; będzie w przyszłości.
5. Pamięć–niepamięć. Przeszłość jest mordowana przez niepamięć; dopóki rzecz jest pamiętana, także rzecz architektoniczna – istnieje poza przeszłością. Nie znaczy to, że istnieje w teraźniejszości. Spoczywa w rodzaju otchłani, w Światowym Muzeum Wyobraźni.
Powstanie idei architektury ponowoczesnej, postfunkcjonalistycznej, wiązane jest z odrzuceniem racjonalistycznych idei nowoczesności. Niepamięć i intuicja zyskały nowe znaczenie. Przeszłość deformowana, przypominana ironicznie, stworzyła oryginalne formy sztuki architektonicznej – już odeszła w przeszłość?
6. Eksperymenty i awangarda. Twórcy wierzą w istnienie architektury awangardowej.
Wierzą, że awangarda decyduje o przyszłości architektury. Zazwyczaj pozostaje na papierze; ma nienawidząc przeszłości – prowokować dyskusje, szokować. Ma tworzyć własny świat nie naśladujący rzeczywistości, ni teraźniejszości, ni przeszłości, świat poszukujący – super nowości, nowej formy opartej na – niepamięci i nowej idei. Super nowość jednostkowa oznacza po prostu – eksperyment. Natomiast ruch rewolucyjnych twórców to – awangarda.
Formy Awangardy z początków XX w. dziś są niepokojone wyciąganiem ich dla zaczynu kolejnej (nowoczesnej?), teraz intuicyjnej architektury.
2019, Dariusz Kozłowski, Maria Misiągiewicz